Katerina Paalamo: “Karjalan kieli on kuulun miun eländäh synnynnästä suaten”
– Sinä olet niilöi Suomen karjalazii, kuduat hyvin maltetah karjalakse. Kusbo da kui olet opastunnuh kieleh?
– Mie olen opastun karjalah jo ihan pikkarazena ollessa koissa. Karjala on miun toine muamonkieli suomen lizäksi. Miun tuaton sugu on sodien aigah Suojärveldä tulluzie evakkoloi. Konza olin lapsi, meidä oli suuri pereh da meijän kera eli i vanhembie rodn’ie. Hyö ainos paistih karjalaksi, vain karjalaksi. Vielä suuri vuitti kyläläzistägi oli karjalankielizie. Ni yhtä kerdua en kuullun, jotta tuatto da buabo oldais paistu suomeksi. Hyö paistih omah kieleh laukoissa da ihan joga kohassa. Se oli heijän muamonkieli. Tundemattomilla ongi ollun jygie ellendiä sidä, jotta kaikki karjalazet ei nikonza vaihettu omua kieldä suomeh, ga ei heilä ollun karjalankielizessä ymbärissössä sih nimimmoista syydä. Muga i mie opassuin karjalan kieleh. Siidä opassuin eri kielih yliopissossa. Kielitiedäjänä kačot karjalan kieldä da sen kieliopillizie kategorieloi yhteh luaduh kuin toiziengi kielien.
– Midä tiettih da sanottih karjalan kieleh näh Suomes silloi, konzu sinä olit lapsennu? Midäbo silloi iče duumaičit karjalan kieleh näh?
– Suomessa silloin karjalan kielestä ei äijiä tiijetty eigö ni paistu. Evakot oldih jo kodvan eletty suomenkielizien kessessä, da meidä tahottih pidiä – muga kuin pahaksi mieleksi nygöingi toičči vielä tahotah pidiä – suomelazina libo täyvelleh suomelaistunuzina karjalazina. Niissä kohissa, kumbazissa oli äijä karjalaista eläjiä, karjalan kieli oli jogapäiväzessä käytössä perehen da kyläläzien kessen. Iče myö tiijimmä da lähillä eläjät suomelazet tiijettih, jotta meilä on ihan oma kieli.
Miula karjalan kieli oli jo lapsena armas kieli. Silloin huomain, jotta alalleh on konza kenen vanhan karjalazen muahpanenda da kielenpagizijat vähetäh. Sentäh piätin jo silloin ruveta elvyttämäh kieldä, ga lapsena tiettäväne oli jygie ruadua sen puolesta midägi. Rubein jo lapsena lugemah karjalan kieldä da Karjalua koskijoi kniigoi. Otin niidä laihinah bibliotiekasta. Toičči muheloitan da hyvä mielestä tulou, konza duumaičen sidä, kuin issuimma buabon kera vassakkah da mollemmat luvimma miun tuoduloi kniigoi. Moine oli himo karjalazilla suaha iččie koskijua tieduo, tyttözellä da vanhalla buabolla.
– Ollahgo sinun perehes musteltu, mi oli enzimäine sana, kudaman sanoit karjalakse?
– Enzimäistä sanua en tiijä, ga karjalan kieli on kuulun miun eländäh ihan synnynnästä suaten. Hos jo lapsena tiijin sen, jotta karjalan kielen pagizijat vähetäh da kieli rubieu häviemäh, karjala oli miula i ilon da sanakizoin kieli. Kaikelleh luajimma sanoi da käytimmä kieldä oman murdehen mugah. Ei jo lapset voija ottua moista suurda takkua kannettavaksi kielen kavotannasta muga kuin aiguhizet, hos huoli on heilägi. Kirjuttamah karjalaksi opassuin lapsena iččenäzesti niijen kniigoin avulla, midä silloin oli. Aiguhizena olen löydän omie vanhoi piirussuksie, kumbazien reunoih olen kirjuttan karjalankielistä kirjutusta.
– Pyzyygo karjalažus iellehgi teijän perehes lujannu? Kuibo se on muuttunuh aijan aloh?
– Miun lapsuossa oman perehen karjalazus oli ennen muuda buabon starinoi Suojärvellä elännästä. Hänellä oli aigua istuo pertissä da starinoija. Buabon karjalazus oli moista vanhua kaunista buaboloin suojärveläzyttä da karjalazutta, da elimmä hänen starinoin kautti kuin ičestäh lujah suojärveläzinä.
Yhelläh meijän karjalazus oli i jogapäiväistä, ihan tavallista eländiä, ristikanzana olendua tässä muailmassa, ga karjalazena. Nygöin tämä puoli tiettäväne on luonnollizeh tabah jiänyn elämäh lujembana. Karjalan kieli on miun ruadoloingi kautti nägyjä oza perehen eländiä. Karjalazus on vuozien aloh muuttun niingi, jotta lapsusaijan mielenkiindo da suvaičus karjalan kieleh on miun opassuksen da ruadoloin kautti levennyn oman suvun murdehesta koskemah ihan kogo karjalankielistä alovehta, sen kaikkie kaunehie murdehie...
Ližiä lugekkua Omas Muas 23. talvikuudu 2020.
