Risto Salmela: Pagizen oman poijan ker karjalakse
Lapinlahten eläi Risto Salmela vastuau mollembih kyzymyksih yhtel vastavuksel: “Pagize karjalakse oman lapsenke – dai kieli pyzyy hengis sego kehittyy!” Riston kieli on ainavoluaduine, sendäh gu hänen oma murreh on Suojärven paginluadu, ga konzugi häi on opastunnuh livvinkarjalah, mis hänen paginkieleh tuli kudamidägi vaikutustu. Nečidä kieldy täs pagizuttelus en ni ole kohendelluh – karjalan kieli on bohattu omil čomil murdehil!
Sinä olet niilöi Suomen karjalazii, kudamienke ainos olen paissuh vaigu karjalakse, en suomekse. Oletgo ihan lapsuos algajen taratannuh karjalan kielel?
– Lapsena olles en paissuh karjalaksi paiči virboiluguu. Diedoi da enne kaikkie hänen vanhemmat paistih karjalaksi da toiči erähät muut rod’nat da muut tuttavat. Sendäh olen kieldä kuullun lapsenna olles. 2000-luvun allus rubein iče harjavumah karjalan kieleh da sidä kaudi sidä pagizemah, ezimerkiksi, Timoi Munnen da siun ker.
Pagizet karjalakse oman poijanke. Midä mieldy sih näh ollah teijän suomelazet ystävät da sugulazet?
– Allus erähät sugulazet sanottih, jotta ei pie sevoittua poijan piädä kolmel kielel. Mučoihäi pagizou ven’aksi, suomelaine yhteiskunda suomeksi da karjala voibi sanuo on sid kolmas kieli. Nygöi on sit dogadittu, jotta piänyörit ollah brihačul ihai kunnos da kaikin kohtavutah hyvin. Erähät ollah ruvettu jo vähäzen pagizemahgi poijal karjalaksi se midä maltetah.
Kuspäibo ollah rodužin sinun vahnembat? Paistahgo hyögi bunukanke karjalakse?
– Tuatto da muamo ollah rodužin Valdimolpäi da tuatan tuatan sugu on suojärveläistä, kaidajärveläistä rod’nuo. Tuatal on ylen hyvä passiivine karjalan kielen malto da häi opittelou paista bunukan ker karjalaksi ainos silloi toiči.
Midä ruat, konzu ei kerras juohtu mieleh midägi sanua? Sanotgo sen suomekse?
– Silloi otan käyttöh suomen libo ven’an sanan. Erähičči ečin sanua sanakniigas. Toiči poiga viändäy iče uuven sanan. Ezimerkiksi, tänäpäi häi pagizi sanan “čiekka” konza tarkotti ven’an kielen sanua “чек”, suomeksi “kuitti”
Ellendäygo mučoi, midä työ poijanke pagizetto?
– Kyzyin hänel da häi vastai: “Tiettäväine!”. Enzimäzeksi sendäh, ku miun karjalan malto ei ole kyllin hyvä, kieli midä brihačun ker tarattelen, on kudakui prostoi... Toizeksi mučoi maltau suomen kielen ylen hyvin da häi on opastunnuh Baltiekkumeren-suomelazien kielien da kul’tuuran tiedokunnal Petrsokoin yliopistos da ruadanuh Kižil da Carelia-lehes. Sidä kauti häi hyvin ellendäy karjalua.
