Inga Gurilova: “Pidäy ruadua kunnolleh da kannattua toine tostu"
— Inga Nikolajevna, sinä jo hätken aigua olet olluh karjalazien yhteiskunnallizes liikkehes, olet kuulunuh kerähmön vallittuloin nevvostoh. Nygöi sinuu vallittih sen paginanvedäjäkse. Hyvittelen! Hedi vallittuu sidä otittos ruadoh. Jo kerähmös oli kerras vallittu prezidiumu. Mikse se pidi vallita?
— Karjalazien kerähmö on suuri yhteiskunnalline tapahtumu. Paginanvedäjäkse valliččemine on suuri vastus. On selgei: ruadua pidäy äijy. Ilmai samanmielizien joukkuo, ilmai ruadojoukkuo, kudaman kel voibi šeikuija, kui parembi da oigiembi todevuttua kerähmön kehoituksii, ei sua ruadua. Sendäh enzimäine askel, kudai oli luajittu kerähmös, oli prezidiuman valliččemine. Sih vallittih 11 hengie. Hyö ollah ylen tiedäjät, maltajat rahvas. Hyö ollah eri-igäzet, on ruattu eri poliittistu da yhteiskunnallistu ruaduo. Heijän keskes on yhteiskunnallizien yhtymyksien piämiehii, monet on oldu deputuatoinnu. Minun mieles, moizet rahvas prezidiumas voijah oigieh allata ruaduo da ielleh ruadua hairehtumattah.
— Mit ollah preizidiuman enzimäzet ruavot? Midä oletto jo ehtinyh ruadua täkse päiviä?
— Enzimäzekse, prezidiumal pidäy organizuija kerähmön rezol’utsien todevuttamine. Se on meijän piädokumentu, se on meijän ohjavodokumentu. Sikse jo enzimäzel vastavuksel prezidiumah kuulujat paistih sih näh, kuduat rezol’utsien pygälät pidäy ottua ruadoh jo enziallus. Mi voibi jättiä toičakse. Ezimerkikse on pygäl välivastavuksen piendäs vuvvennu 2026. Tiettäväine, sengi pidämizeh pidäy varustuo. Ga tänäpäi on toine dielo tärgiembi. Nygöi on tärgei suattua rezol’utsii joga uvven karjalazien kerähmön vallittuloin nevvostoh kuulujan tietoih. Nygöi on tärgei andua rezol’utsii todevutettavakse niih instansieloih, kudamat on mainittu kerähmön rezol’utsies, piätökses. Piälimäine dielo on vastavuo da paista rahvahanke, sellittiä heile, mindäh se rezol’utsii on tärgei, mindäh nenga on kirjutettu. Minun mieles, myö olemmo oigiel tiel. Sendäh gu Karjalan piirilöis, yhteiskunnallizien da koordinoičusnevvostoloin kerähmölöis jo paistah kerähmön tuloksis da rezol’utsien avul jo kačotah, midä ruvetah ruadamah lähivuozinnu.
— On jälgimäi painettu X karjalazien kerähmön piätös, kerähmön tärgevin tulos. Enzi kačahtuksel se on pitkembi iellizii piätöksii. Sit on ylen tarkat, konkreettizet ehoitukset. Mit sinun mieles ollah piätöksen tärgevimät kohtat?
— Eroituksekse iellizes, IX kerähmös, Karjalazien X kerähmös hyväksytty rezol’utsii on, tiettäväine, pitkembi. Toinah se on parembi ellendettävy, sendäh gu X kerähmöh varustujes myö kačoimmo, midä on todevutettu IX kerähmön rezol’utsies. Sit oli äijy konkreettistu pygäliä, mit täytettih ylen terväh. Ozuttihes, buitegu elos jo ei ni nevvo, midä ruadua. Ga rezol’utsien pygälät voijah merkitä sidä, ku niilöinke pidäy ruadua. Pidäy luadie mehanizmat, ku vois todevuttua se libo tämä pygäl. Midä pidäy ruadua ku kirjutettu pygäl ei jiäs bumuagale, ga sen kel olis ruattu yhtes spetsialistoinke, da olis löytty sen problieman oma piätös, voit olla, yhteiskunnallizien yhtymyksien tazol, voit olla, toimehpanenduvallan tazol. Ku pidänöy, vois mennä Kanzallizen poliitiekan ministerstvah da Zakonoinhyväksyndykerähmöh. Net kyzymykset, kudamat on kirjutettu rezol’utsieh annetah vallan leviembäh kaččuo meijän elokseh, sendäh gu emmohäi myö ole kustahto eriže toizis. Myö elämmö rahvahan keskes. Meis ymbäri on rahvastu, kudamii, kuigi karjalazii, pidäy auttua sit libo toizes dielos, sanommo, luonnonvardoiččemizes, sotsiualupalvelemizes. Ruattavua on äijy. Toinah sendähgi rezol’utsii on muga kirjutettu, ku olis midä ruadua. Mi on meijän lähtökohtu? Myöhäi pagizimmö kerähmös, mittumas tilas nygöi olemmo. Nelläs vuvves toinah voimmo midätahto ruadua, ku voizimmo sit ellendiä, toinah olemmo kirjutannuh midägi, mis hairahtuimmo. Ga sit kohti da avvoimielizesti sanommo: “Olemmo hairahtunnuh, emmo kunnolleh ruadanuh da šeikuinnuh tädä kyzymysty”. Ajattelimmo, ku ehoitus auttau, ga ozuttihes, ku se ei sellitännyh dieluo. Minä jo olin erähäs vastavukses, kus pagizimmo ekolougizeh ekspertiizah nähte. Kui sidä pietäh Sahan tazavallas. Siegi sidä pietäh eri tabah. Ga meilhäi sežo pidäy oppie sidä ruadua, sendäh gu elos sidä vuadiu. Pidäy kaita, vardoija Karjalan luonduo omah iččeh dai jälgipolvih niškoi. Kai rezol’utsieh kirjutetut kyzymykset ollah ylen aijankohtazet da tärgiet, kai vuaditah sellittämisty da sellittämizen mehanizman luajindua.
Ku paissemmo kaikis tärgevimii, peruskyzymyksii, ga niidy on. Kaikkih soimavoloih kaččomattah olemmo jättänyh pygälän karjalan kielen valdivollizes stuatusas. Tänäpäi voijah sanuo, ku karjalazil da tazavallal sidä ei pie. Ga 30 vuottu tagaperin Karjalazien I kerähmös nostettu kyzymys, kudai oli jällespäi nostettu joga kerähmös, toinah pidäy kuitahto sellittiä. Luadie mehanizmu. Minun mieles, meil tädä ei tävvy. Myö vai toiči jätämmö sen bokkah, ga on tärgei šeikuija mehanizmu. Misbo on viga? Tämä kyzymys voibi auttua meidy, a ku ei voinne, ga mindäh? Meil pidäy suaha tämä vastavus, šeikuijes tädä kyzymysty. Semmite ruadojoukko, kudai azuu muutoksii konstitutsieh, jatkau ruaduo. Dai nämmii kyzymyksii nostettih da työttih ruadojoukkoh kačottavakse. Tiettäväine, emmo voinnuh olla panemattah rezol’utsieh tädä kyzymysty. Sen ehoitettih net, ket ruattih enne meidy...
Kuibo ruvetah täyttämäh kerähmön piätösty?
— Myö sinunke äijän pagizemmo rezol’utsies. Se on ellendettävy. Sendäh gu ku rezol’utsien todevuttamizes rippuu meijän ruavon tulos. Ellendämmö, ku sen todevuttamizekse pidäy luadie yhtehine täyttämizen pluanu, tiekartu, kunne sih pandas deleguatoin ehoitukset, toimehpanijoin elimien ruadajien mielet, kudamat hyö sanottih sektsielois da kudamii deleguatat kannatetah. Tiekartu pidäy olla ellendettävy da lähäine niile, ken rubieu senke ruadamah. Karjalazien kerähmön vallittuloin nevvostoh kuulujil sežo pidäy yhtyö sen luajindah. Konzu roihes yhtehine dokumentu, sidä täyttämäh ruvetah parembi, dai tulos roihes suurembi. Prezidiumah kuulujat vallitah pygälät, kudamis ruvetah pidämäh vastuttu. Ku ristikanzu ellendäs, ku häi persounallizesti vastuau sit libo täs pygäläs. Ezimerkikse, sinun ehoitus paikannimiluvetteluloin luajindas rajonois, okrugois jo nygöi on suannuh kannatustu rajonois. Sih näh ruvetah pagizemah koordinoičusnevvostolois. Erähät rajonat jo kyzyttih abuu Petroskoil, kui sie luajittih tädä luvetteluu. Tämä ruado toinah ei ole vie nägyvis, ka se jo on algavunnuh. Sendäh gu deleguatat tahtotah ruadua. Himoittas, ku se himo heil ei pakkus. Sikse pidäy yhtehine ruado, yhtehizet pivot, mittahto konkreettizet ruavot. Prezidiumal pidäy yhtistiä vastuollizien ruadajien, yhteiskunnallizien yhtymyksien da paikallizien da toimehpanijoin vallanpidäjien väit.
— Karjalazien kerähmön vallittuloin nevvosto on täl kerdua vallittu endisty suurembi – sit on 35 hengie. Mindähbo? Kui karjalazien kerähmön vallittuloin nevvosto rubieu ruadamah tuliet nelli vuottu tulieh kerähmössäh?
— Kerähmö valličči 35 hengie karjalazien kerähmön vallittuloin nevvostoh. Enämbi migu mennyt kerähmös. Minä olen niilöi, ken kannatti tädä ehoitustu. Sendäh gu minun mieles, ku rajonas roinnou kaksi-kolme hengie, se roih jo hyvä ruadojoukko, roih kebjiembi ruadua.
Jo voibi kerävyö da paista, midä rajonas libo okrugas pidäy ruadua da kui. Voibi jagua ruavot. Jogahine voibi ottua sen, min parembi tiedäy libo mi on hänele mieldy myö. Sendäh ei pie varata tädä suurdu luguu. Piälimäine dielo on sit, ku nenne 35 hengie ruattas. Ku löyttäs ičelleh kohtan ruadoh niškoi...
