Helka Riionheimo: “Tutkijat tahtotah tugie karjalan kieldy”
Nygöi sinä äijän tiijät karjalan kieleh näh, ga konzubo kuulit enzimäzen kerran, gu moine kieli on olemas?
– Enzimäzen kerran kuulin karjalan kieleh näh yliopistos opastujes. Vuvvennu 1989 Pekka Zaikov kävyi sillozeh Jovensuun yliopistoh pidämäh luvendokursua karjalan kielen murdehis. Suoritin päivännouzusuomelazien kielien opindokogonažuon, sendäh jo silloi tiezin, gu karjalan kieli on iččenäine kieli, ei suomen murreh. Karjalan kirjukieldy en tiedänyh, sidähäi oldih sillozel aigua vaste luadimas.
Ongo sinul karjalazii juurii?
– Minul ei ole karjalazii juurii. Olen päivännouzusuomelaine, rodužin Kainuuspäi, da minun iččeni murdehel on yhtehizii kohtii karjalan kielenke. Enne kaikkie vienankarjala kainuulazen korvale kuuluu kui tuttu paginluadu. Yhtelläh minul on karjalastagalaine sugunimi. Ukkoni juuret ollah Ven’an Karjalan Rebolas, kuspäi hänen tuattah tuli Suomeh vuvvennu 1919. Riionheimo on Riigozen, Grigourien heimo. Meijän lapsil on hänen puoles karjalazii juurii.
Kui da konzu rubeit tutkimah karjalan kieldy?
– Karjalan kieldy koskii ruado algoi yliopistos vuvvennu 2008, konzu puolen vuottu ruavoin karjalan kielen da kul’tuuran opastunduainehen planiiruiččijannu. Professorua silloi vie ei olluh, da minun ruavonnu oli planiiruija, mittustu karjalan kielen kursua ruvetah tuliel aigua pidämäh. Karjalan kielen tutkimus algoi vuvvennu 2011, konzu panihes rattahile Marjatta Palanderan johtettu FINKA-tutkimusprojektu. Allukse luajin muudugi tutkimustu, ga karjalan kielen vuitti sit on alalleh vai ližennyh.
Päivännouzu-Suomen yliopistos opastetah karjalan kieleh. Sanele sih näh vähäine.
– Karjalan kielen opastus algoi vuvvennu 2009, konzu yliopisto sai karjalan kielen professuuran. Enzimäzenny professorannu oli Pekka Zaikov, da hänen jälles Vesa Koivisto. Karjalan kieli da kul’tuuru on sivuaineh, toizin sanoin se ei voi olla tutkindon piäainehennu. Yhtelläh sit voit suorittua suuret opindot suomelazen yliopistosistieman mugah: perusopindot, ainehopindot da syvendäjät opindot sego sivuainehen tutkijelman. Opindoloih kuuluu kielenmaltokursua da ylen äijy teoriettizembua kursua karjalan kieleh, histourieh da kul’tuurah näh. Kielikursua on olluh joga tostu vuottu vienankarjalakse da livvinkarjalakse, da nygöi olemmo alganuh sežo opastandan suvikarjalah.
Karjalan kielen mennyh, nygöine da tulii aigu. Midä niilöih näh olis sinul sanottavua?
– Karjalan kieli on nygöi kiänälmyskohtas. Sil on tagan hyvä mennyh aigu, se on elänyh vuozisadoi karjalazien omannu bohatannu kielenny. Modernois muailmas karjalan kielele vastah on tulluh äijy mostu probliemua, mittumua tulou muilegi pienile vähembistökielile vastah. Kielenpagizijat ollah muutettu suurih linnoih, kus käytetäh suurembii enämbistökielii. Pahakse mielekse karjalan kielen käyttö on aijan aloh vähennyh libo kieli on erähil kogonah unohtunnuh. Kieliyhtehistöt ollah levitty muailmale. Harvah kodikielenny on karjalan kieli, da vie harvembat lapset opastutah karjalan kieleh kois. Tulii aigu huolevuttau, ga yhtelläh on toivuogi parembazeh! Ozakse on karjalan kielen maltajua da aktivistua, kuduat kehitetäh kieldy sego paistah lapsienke karjalakse. Suomes nuoret karjalazet ollah perustettu Nuoret Karjalazet Suomes – Nuoret Karjalaiset Šuomešša -yhtistyksen. Se on ylen hyvä dielo!
Ližiä lugekkua Omas Muas 16. syvyskuudu
